Majör Gamlar

Klasik Batı Müziği'nde 1600'lerden 1900'lere kadar majör ve minör gamlar sıkça kullanılmıştır ve günümüzde de hala kullanılmaya devam etmektedir.

Daha önceki bölümde de incelediğimiz gibi, İyonyan modun diğer adı majör gamdır.

Majör gamın aldığı sesler derece olarak da (1.derece, 2.derece...) adlandırılır. Her bir derecenin ayrı bir adı vardır:

Majör bir gamdaki arızaları ve gamın aldığı sesleri bulabilmek için, iki tane yöntem vardır. Bunlardan birincisi gamın seslerini iki tam bir yarım üç tam bir yarım aralıklarına uydurmaktır. Ancak, bu yöntem pratik değildir. Majör ve minör gamların arızalarını bulmak için 5'li çember yöntemi kullanılır. Bu yönteme 5'li çember denmesinin nedeni tam 5'li aralıklarla ilerlemesidir.

5'li Çember:

5'li çember Do majörden başlayıp saat yönünde tam 5'li aralık tizleşerek (Do, Sol, Re, La, Mi...) elde edilir.

Do majör gamı hiçbir arıza (diyez ya da bemol) almaz.

Bir sonraki adımda 5'li çemberde Do'dan tam 5'li aralık gidip Sol majör gamına ulaşıyoruz. Sol majör gamını bulmak için, 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım formülünü uyguladığımızda Fa diyez arızasını aldığını görürüz. Burada bizim için önemli olan majör gam formülündeki son aralığın yarım aralık olmasıdır. Çünkü 5'liler çemberindeki diğer gamları bulurken bunu kullanacağız.

Sol Majör Gamı

Bu noktadan sonra şu yolu izleyeceğiz: Bir sonraki majör gam, bir önceki majör gamın arızasını ve kendi karar sesinden yarım ses önceki notayı arıza olarak alır.

5'li çemberde Sol'den sonra Re gelir. Yukarıdaki formülü uyguladığımızda Re majör gamı kendisinden önceki Sol majör gamının arızasını (Fa diyez) ve kendisinden yarım ses önce gelen sesi (Do diyez) arıza olarak alır. Yani Re majör gamında Fa diyez ve Do diyez arızaları vardır.

Re Majör Gamı

5'li çemberde Re'den sonra La gelir. Formülümüzü uyguladığımızda La majör gamı kendisinden önceki Re majör gamının arızalarını (Fa diyez, Do diyez) ve kendisinden yarım ses önce gelen sesi (Sol diyez) arıza olarak alır. Yani La majör gamında Fa diyez ve Do diyez ve Sol diyez arızaları vardır.

La Majör Gamı

Bu şekilde devam ettiğimizde Mi, Si, Fa Diyez ve Do Diyez majör gamlarının arızalarını kolaylıkla buluruz. Nasıl Do majör gamı hiçbir arıza almıyorsa, Do Diyez majör gamı da 7 arıza alır. Tüm sesleri diyezdir:

Do Diyez Majör Gamı

Do diyez majör gamından sonra diğer diyezli gamlar benzer metot ile bulunabilir ama teorik olarak kullanılmaz [mesela Sol diyez majör gamı 8 diyez alır (7 diyez, 1 çift diyez)] ama bu gamın yerine Sol diyez ile sesteş (ing. enharmonic) olan La bemol majör gamı kullanılır.

Bu sistemle bemol arızasını alan gamları bulmak için, Do'dan saat yönünün tersine doğru tam 5'li aralık pesleşerek (ya da tam 4'lü aralık tizleşerek) ilerlemek gerekir.

5'li çemberde Do'dan saat yönünün tersine doğru ilerlediğimizde ilk gamımız Fa majör gamıdır (çünkü Fa-Do aralığı tam 5'li bir aralıktır, Do-Fa aralığı tam 4'lü aralıktır). Fa majör gamı saat yönünün tersindeki tam beşlisini yani Si bemol notasını arıza olarak alır (Si bemol-Fa aralığı tam 5'li bir aralıktır). Yani Fa majör gamında Si bemol arızası vardır.

Fa Majör Gamı

Fa majör gamından 5'li çemberde saat yönünün tersine doğru ilerlediğimizde, Fa sesinin saatin ters yönündeki 5'lisi olan Si bemol majör gamı gelir. Si bemol majör gamı da Si bemol sesinin saat yönünün tersi yönündeki 5'lisini, yani Mi sesini bemol olarak alır (Mi bemol-Si bemol tam 5'li bir aralıktır). Yani Si bemol majör gamında Si bemol ve Mi bemol arızaları yer alır.

Si Bemol Majör Gamı

Bu yönde aynı mantıkla ilerlediğimizde Si bemolden sonra karşımıza Mi bemol majör gamı çıkar. Mi bemol majör gamı da yine saat yönünün tersindeki tam 5'lisini yani La sesini bemol olarak alır. Yani Mi bemol majör gamı, Si bemol, Mi bemol, La bemol arızalarını alır.

Mi Bemol Majör Gamı

Aşağıda bazı majör gam örnekleri verilmiştir:

Tonal Donanım (ing. key signature)

Majör gamlar şarkılarda kullanıldığında aldıkları arızalar portenin başında gösterilir. Bir eserin notasyonunun başında, anahtardan sonra, ölçü işaretinden önce gösterilen arızalara (diyez ve bemollere) tonal donanım denir. Tonal donanımın kullanılma amacı arıza alan sesleri her seferinde göstermenin çok pratik bir yol olmaması ve tonal donanıma bakarak eserin üzerine kurulu olduğu gamı (yani şarkının tonunu) bulabilmemizdir.

Arızalar portede bellirli bir düzene göre yerleştirilir. Bu düzen 5'li çemberde gamların aldığı arıza sırasına göre oluşturulur.

Do majör gamı hiçbir arıza almadığı için portede diyez ve bemol göremeyiz: